Асад улзодаи Бухороӣ
مولانا اسد گاده بخارایی
نویسنده : سعید کافی انارکی- ساربان
آبان 1397 خورشیدی
ای بخارا کوچه ها و باغ راغت دلگشا
شاهرود و مسجد و ارگ منارت دلربا
حوض های مرمرینت دلکشند و دل پسند
ساکنانت چهره خندان، دلبرانت مه لقا
شاعرانت نام تو مشهور دنیا کرده اند
هرکه آید نزد تو ای هموطن آغُش گشا
دارالملک بخارا در سرزمین فرا رود یا ((ماوَراءُالنَهر))در کنار شهر سمرقند از مراکز اصلی فرهنگ و تمدّن ساز در تاریخ ایران هستند که بایک سابقۀ شهرنشینی بیش از 2500 ساله از دورانهخامنشیان تا به امروز؛ فراز و فرودهای تاریخی بی شماری را بر خویش دیده اند.هرچند که فرهنگ این دیار در درای زمان، همواره فرهنگی ایرانی با آداب و رسوممردمان پارس بوده است و مشاهیر بزرگ برخاسته از این سرزمین و نواحی آن چون آدمالشعرا رودکی، نظامی عروضی سمرقندی، حکیم ابن سینا، مولانا ناصر بخارایی، عصمتبخارایی، سپهری بخارایی،آغاجی بخارایی، بوالمثل بخارایی، شوکت بخارایی، خیالی بخارایی، عبدالطیفکرام بخارایی و غیره، جملگی در توسعه و بسط حکمت و ادب پارسی نقشی بی بدلیل وانکار ناپذیر داشته اند امّا جغرافیای ی خاص آن اقلیم از قبیل قرابت زمینی بامناطق مغولستان، ازبکستان و روسیه؛ همواره این شمالی ترین استان پارسی گوی جهان رادستخوش تغییرات و تحوّلات تاریخی و ی نموده است.
آخرین حاکم ایرانی بخارا نادر شاه افشار بود کهدر سنۀ 1153 هجری قمری مناطق ماورا النهر را فتح کرد و بر آن حکم راند امّا پس ازمرگ او دوباره این نواحی به دست ازبکان شیبانی افتاد و بعدها در قلمرو روسیه،اتحاد جماهیر شوروی و ازبکستان امروزی قرار گرفت.
بااین حال چون نیک بنگری سمرقند و بخارا در کارخانۀ بی ثبات دهر؛ به کرّات در فتوحات اغیار، بخشیده شده ودر کنایت خواجه حافظ با خال هندویی در خوان یغما معاوضه شدند، امّا به حمد الله والمنه در کوران حوادث زمان از دیوان قضا، خط امان بر زبان پارسی آوردند و هموارهپارسی گوی ماندند.
با امعان نظر در احوال آن خاک غمناک بر ما پوشیده نخواهد ماند کهمردمان نجیب و غیرتمند شمال ایران باستان، همیشه خود را فرزندان فردوسی توسیدانسته اند و تلاش های مذموم و سازمان یافتۀ بدخواهان در دوران حکومت شوروی نیزنتوانست مانع بقأ و توسعۀ زبان و ادبیّات فارسی در سرزمین های مذکور گردد. فیروزیپارسی درحالی است که در قرن گذشته؛ فرزندان خلف سلم و تور حتی با تغییر اجباریالفبای فارسی به حروف روسی؛ سعی در جدایی هرچه بیشتر مردمان نواحی پارس زبان مذکوراز برادران و خواهران ایرانی و آثار و کتب برجای مانده از نیاکان مشترک ما نمودندو در طول دوران جنگ سرد، تلاشی بس عبث در راه انجماد روان و فرّه ایرانی در اتحادشکنندۀ جماهیر ماورأ النهر کردند.
اینمقال امّا از بهر بیان تاریخ و مصائب بی شمار در گذشته بر مردم شریف نواحی بسیارشمالی پارسی گوی نمی باشد. آنچه از نظر گذشت دیباچه ای بود بر معرفی همای اوجسعادت و نگارندۀ اوراق زرین سیادت در گلشن ایجادات ادب پارسی، یگانه شاعر فارسیگوی معاصر و زندۀ شهر بخارا؛ ((ملک الشعرا مولانا خواجه اسد گاده بخارایی)).
این حکیم، شیر دلی است که در فراز و نشیب بیابانعشق، جفاها کشید و از بلایا نپرهیزید. او شاعری است که از اشعارِ تر و تازه و روحانگیزش به گوش دلهای عاشقان فرهنگ و ادب پارسی؛ ((آواز درآ)) باز می آید و دولتبیدار وجودش به کرشمۀ حُسن از جام اقبال همایونی، خون گرم حیات به جان زبان فارسیمی بخشد.
متن کامل این مقاله در دایره المعارف بزرگ ایران
یا در لینک ذیل
درباره این سایت